Industriële watergebruikers versnellen verduurzaming watergebruik

^{fotografie: Cees van Egmond}

V.l.n.r.: Gertjan Lankhorst, voorzitter VEMW, Jaap Slootmaker, Directeur-Generaal van het ministerie van Infrastrutuur en Waterstaat en Roy Tummers, directeur water VEMW.

Dit stelt Koninklijke VEMW, belangenorganisatie voor zakelijke energie- en watergebruikers in haar visiedocument ‘Klimaatrobuust waterbeheer en duurzaam watergebruik voor een toekomstbestendig watersysteem’. Het document is op 8 juni 2023 tijdens Hét Nationale Watersymposium in Amersfoort uitgereikt aan Jaap Slootmaker, Directeur-Generaal Water en Bodem bij het ministerie van I&W.

Forse uitdagingen

De waterbeschikbaarheid staat onder druk: in de afgelopen jaren is Nederland meermaals geconfronteerd met watertekorten. Recentelijk meldde het RIVM dat er snel maatregelen moeten worden genomen om te voorkomen dat we in 2030 een tekort aan drinkwater hebben. Ook de kwaliteit van ons grond- en oppervlaktewater is in het geding. Hoewel het water in Nederland op veel plekken schoner is geworden, moet er veel gebeuren om de doelen van de Europese Kaderrichtlijn water op tijd te halen. De uitdagingen zijn fors. Industriële watergebruikers gaan die uitdaging aan. De beschikbaarheid van voldoende water van goede kwaliteit is immers cruciaal voor de industrie in Nederland.

Versnelling

Industriële watergebruikers hebben in het verleden laten zien dat zij verantwoord met water kunnen omgaan. Cijfers van het CBS laten zien dat hun voortgaande inspanningen om het watergebruik te beperken tot besparingen hebben geleid, ondanks de substantiële groei van economische activiteiten. Dat is goed nieuws maar dat betekent niet dat de klus is geklaard. Het klimaat verandert sneller dan gedacht en de grenzen van het water- en bodemsysteem zijn in zicht en op enkele plekken al bereikt. Er is een versnelling nodig waarbij de focus ligt op het duurzaam en circulair omgaan met zoetwater door watergebruikers waaronder de industrie.

Industriële watertransitie: routekaart

De industrie wil minder zoetwater aan de omgeving onttrekken, de waterefficiëntie van productieprocessen vergroten en minder vervuilende stoffen naar het watermilieu emitteren. Daartoe is een industriële watertransitie nodig waarvoor VEMW een routekaart heeft opgesteld. De route start met het creëren van inzicht in het watergebruik en in de waterbelangen in relatie tot de waterbeschikbaarheid. Dit kan door een ‘waterprofiel’ op te stellen. Vervolgens is inzicht nodig in water-gerelateerde risico’s zoals bijvoorbeeld een verminderde toegang tot waterbronnen. Op basis van het waterprofiel en de risicoanalyse komen de aangrijpingspunten voor verbetering in beeld. De volgende stap bestaat uit het opstellen of actualiseren van de watervisie en het waterplan. De verduurzaming van het watergebruik kan op drie niveaus plaatsvinden: in de fabriek, in de regio en in de keten. Het visiedocument van VEMW bevat meerdere voorbeelden van bedrijven die de transitie reeds hebben ingezet.

Gezamenlijke opgave

De veiligstelling van de toekomstige zoetwatervoorziening is een gezamenlijke opgave voor overheid, waterbeheerders, drinkwaterbedrijven en watergebruikers. De waterbeheerders moeten eveneens een forse omslag maken: van snel water afvoeren naar water vasthouden. Drinkwaterbedrijven moeten ervoor zorgen dat bedrijven die water van drinkwaterkwaliteit nodig hebben, dit ook in de toekomst kunnen krijgen. Tot slot is de bijdrage van de overheid cruciaal voor het laten slagen van de (industriële) watertransitie. Vanwege het grote belang van de waterafhankelijke industrie voor de Nederlandse economie moet de overheid goede voorwaarden scheppen voor bedrijven die duurzaam met water willen ondernemen. Dat betekent stimuleren van technologieontwikkeling en investeren in menskracht maar ook: belangen van waterafhankelijke bedrijven in een vroeg stadium van de (ruimtelijke) plan- en besluitvorming meenemen. Dat moet op landelijk niveau bij het uitwerken van de keuzes die het kabinet in 2022 heeft gemaakt inzake de sturende rol van water en bodem in de ruimtelijke ordening. Maar dat moet ook op regionaal niveau waar provincies zorg moeten dragen voor een goed regionaal ondernemingsklimaat voor waterafhankelijke bedrijven.  

Ambities realiseren

VEMW ondersteunt industriële watergebruikers bij het realiseren van besparingen in het gebruik van water. Dit doen we via een programmatische en een sectorale aanpak waarbij we de samenwerking zoeken met brancheorganisaties. Een branchegerichte aanpak is nodig: het waterprofiel van een olieraffinaderij wijkt bijvoorbeeld sterk af van het waterprofiel van een bierbrouwerij of een zuivelbedrijf. Logisch dus dat ook de mogelijkheden om het watergebruik te verduurzamen sterk verschillend zijn. Samenwerking met drinkwaterbedrijven is van belang aangezien ze hun (grootzakelijke) klanten kennen en inzicht hebben in de kwetsbaarheid van de (drink)watervoorziening. Verder zetten we in op samenwerking met de Rijksoverheid: de ministeries van EZK en I&W kunnen de industriële watertransitie ondersteunen met kennis, capaciteit en middelen. Tot slot is er een belangrijke rol weggelegd voor adviesbureaus en technologieleveranciers die reguliere en innovatieve oplossingen kunnen bieden voor de verduurzaming van het watergebruik.