EZK publiceert rapport over potentieel van CO2-vrije flexibiliteit in elektriciteitsnet
VEMW plaatst kanttekeningen bij onderliggende studie
In het elektriciteitssysteem groeit het aandeel van weersafhankelijke hernieuwbare productie uit windmolens en zonnepanelen en neemt het fossiele regelbare vermogen gestaag af. Om inzicht te krijgen in de ontwikkeling van CO2-vrije flexibiliteit in de elektriciteitsvoorziening op de lange termijn, waaronder opslag, vraagrespons en interconnectie, heeft het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) onderzoek laten uitvoeren door Aurora. De studie “CO2 -free flexibility options for the Dutch power system” is 19 januari jl. gepubliceerd. VEMW plaatst een aantal belangrijke kanttekeningen bij de uitgangspunten en daarmee conclusies van het onderzoek.
Definitie vraagsturing
In het rapport wordt gekeken naar de rol van flexibel verbruik in het energiesysteem. Het rapport kijkt nadrukkelijk niet naar de kosten voor het creëren van flexibele vraag: de studie veronderstelt dat flexibel verbruik geen kapitaalskosten kent. De studie maakt daarnaast een onderscheid tussen de categorie Demand Flexibility Technologies en Flexible Industrial Demand.
Demand Flexibility Technologies omvatten volgens het rapport warmtepompen, hybride warmtepompen, elektrische boilers, het slim laden van elektrische voertuigen, industriële vraagsturing en elektrolysers. Flexible industrial demand omvat uitsluitend elektrische boilers en elektrolyse. In de toelichting op de categorie Demand Flexibility Technologies worden voor industriële vraagsturing (DSR) enkel elektrolysers en elektrische boilers als voorbeelden van elektrificatie gebruikt. Ontbrekend is een specifieke uitleg van hoe vraagsturing wordt begrepen. Aurora veronderstelt een potentieel van 4GW aan Demand Side Response (DSR) en dat daarvan maar 1,3 GW zal worden ontsloten door belemmeringen zoals de tarievensystematiek. Beide getallen zijn volgens het rapport volledig inelastisch tot en met 2050, terwijl elektrificatie van industrie het DSR potentieel kan verhogen en het wegnemen van belemmeringen een groter gedeelte kan ontsluiten. VEMW en TenneT bepleiten dit gezamenlijk in een paper. Een maximumprijs voor DSR van €2000,-/MWh wordt gehanteerd, terwijl andere studies uitwijzen dat in kritieke situaties de waarde kan stijgen tot meer dan €15.000,-/MWh.
Kanttekeningen aannames studie
De door Aurora voorspelde beschikbaarheid van flexibel vermogen uit deze bronnen (4 GW) is gebaseerd op gesprekken met EZK en TenneT, de Infrastructure Outlook van TenneT en GasUnie, en de jaarlijkse Klimaat en Energie Verkenning (KEV2021) van EZK. De positie van vraagsturing wordt niet financieel onderbouwd. Er wordt voor DSR in de gebruikte grafieken 1 GW capaciteit verondersteld t/m 2050. Daarnaast wordt in het rapport een CO2-prijs verondersteld van €60 per ton in 2030, terwijl de huidige ETS-prijs (2022) al meer dan €80,- per ton bedraagt.
Scenario’s
De studie kijkt naar twee scenario’s: een scenario met volledige security of supply, en een ‘tighter-system scenario’ waarbij 70GWh loss-of-load plaatsvindt in 2050. De rentabiliteit van drie verschillende combinaties van technologieën voor extra productiecapaciteit worden in beide scenario’s berekend. In het ‘security of supply’ scenario schetst het rapport alleen een rendabele business-case voor BECCS (verbranding van biomassa met afvang en opslag van CO2), met een volledige capaciteit van 1 GW op een totale geschetste behoefte van 30 GW om uitval te voorkomen.
In het tighter-system scenario lijkt loss-of-load te leiden tot noodgedwongen afschakeling van verbruik. Ook voor dit noodscenario is de inzet van 1GW aan vraagsturing verondersteld. In 2050 komt dit voor elk van de combinaties neer op 70GWh loss-of-load per jaar voordat de extra productie-capaciteit rendabel zou functioneren. De analyse veronderstelt daarbij een maximumprijs van 3.000,-€ per MWh. Dit bedrag is veel lager dan de bedragen die marktdeelnemers volgens andere studies bereid zijn te betalen om uitval te voorkomen; daaruit blijkt de betalingsbereidheid pas te eindigen bij €10.000 – €15.000 per MWh.
Hans Grünfeld, algemeen directeur van VEMW: “Het rapport biedt nuttige inzichten in de verschillende bronnen van CO2-vrij regelbaar vermogen, mits de veronderstellingen goed worden begrepen. De gebruikte modellen veronderstellen een volledig inelastisch aanbod van vraagsturing, achterhaalde CO2-prijsontwikkelingen, en een investeringsloos flexibel verbruik (capex nul). Deze simplificaties betekenen dat de getrokken conclusies onder voorbehoud moeten zijn, en dat de studie geen nieuw inzicht verschaft in de ontwikkeling van industriële flexibiliteit. Desondanks plaatst het rapport wel één belangrijke belemmering voor vraagsturing: de tarievensystematiek. Onbenoemd voor een flexibel grootverbruik blijven een aantal belangrijke barrières, zoals het netcapaciteitstekort, strenge energieproductvereisten, onzekerheid over de businesscase, de specifieke belemmeringen voor WKK’s en de kapitaalsintensieve uitdaging. De manier waarop industriële flexibiliteit zich zal ontwikkelen, is in hoge mate afhankelijk van het wegnemen van deze barrières.”
VEMW, 20 januari 2022