Gemiste kans om de energie- en industrietransitie te verbinden
Snellere infrastructuur-uitrol moet energietransitie versnellen – maar alleen voor PCI/PMI-projecten
De Europese energie-infrastructuur heeft gigantische investeringen nodig om uit te breiden en te verzwaren. Helaas lopen we tegen langzame vergunningsverlening, onderontwikkelde toeleveringsketens, onvoldoende private investeringen en groeiende kwetsbaarheid van energie-infrastructuur aan. De Europese Commissie (EC) hoopt deze impasse te doorbreken met het Grids Package.
Het Grids Package beoogt de uitbreiding van energie-infrastructuur te versnellen door zowel de EU-brede planning te versterken als de uitvoering van projecten aanzienlijk te versnellen. De Commissie wil enerzijds een gezamenlijk Europees energiesysteem creëren door grensoverschrijdende netplanning te harmoniseren. Anderzijds richt het pakket zich op het sneller realiseren van nieuwe infrastructuur via snellere vergunningverlening voor PCI/PMI-projecten en een transparantere, eerlijkere verdeling van grensoverschrijdende kosten.
Vergunningverlening voor PCI/PMI-projecten
Projecten van Gemeenschappelijk Belang (PCI’s) en Projecten van Wederzijds Belang (PMI’s) zijn grensoverschrijdende infrastructuurprojecten die essentieel zijn voor de Europese energievoorziening, zoals interconnecties, waterstofpijpleidingen of CO₂-netwerken. Deze projecten hebben aantoonbare voordelen voor meerdere lidstaten en staan op een officiële lijst. Deze lijst staat in onze Kennisbank.
De vergunningsprocedures voor dit soort grote infrastructuurprojecten duren vandaag vaak te lang, soms meer dan tien jaar. Het Grids Package brengt de doorlooptijd terug door lidstaten te verplichten één nationale coördinerende autoriteit aan te wijzen om het vergunning traject te leiden met duidelijke deadlines. De totale vergunningsduur mag vanaf de start tot het eindbesluit maximaal 42 maanden bedragen. Deze nationale coördinator krijgt meer bevoegdheden om besluiten van andere autoriteiten te versnellen of te vervangen. Hiermee wil de Commissie de doorlooptijd van PCI/PMI-projecten aanzienlijk verkorten, zodat strategische energie-infrastructuur sneller gerealiseerd kan worden.
Centraal plannen
Tot nu toe baseerden netbeheerders en hun Europese organisaties, ENTSO-E en ENTSOG, hun analyses en planningen op verschillende aannames. De Verordening stelt de EC in staat een centraal verplicht scenario te ontwikkelen. Dit scenario wordt bindend voor het vierjaarlijks (i.p.v. twee jaar) opstellen van de TYNDP’s (ten-year network development plans). Dit centrale scenario zal ook gebruikt worden om infrastructurele tekortkomingen te detecteren.
Eerlijke verdeling van kosten
Infrastructuur dat meerdere lidstaten bediend wordt nu doorgaans betaald door één lidstaat, terwijl meerdere lidstaten profiteren. De wijzigingen in het Grids Package beogen het zogenaamde ‘cross-border cost allocation (CBCA)’, oftewel kostendelen tussen lidstaten, te vergemakkelijken en transparanter te maken. Zo kunnen landen meedoen met kostendelen indien zij minimaal 10% van de baten van infrastructuur ontvangen. Ook kunnen meerdere projecten in een procedure meegenomen worden. Indien de toezichthouders tussen landen niet tot een overeenkomst komen wat betreft het kostendelen kan ACER zich mengen met de discussie.
Hans Grünfeld, Algemeen Directeur VEMW, reageert op het pakket: “Het Europese infrastructuurpakket zou de katalysator moeten zijn die de energie- en industrietransitie met elkaar verbindt. Een goed functionerende en efficiënte Europese energie-infrastructuur moet vraag en aanbod bij elkaar brengen en zo de verduurzaming van de maatschappij en de industrie faciliteren. Snelle vergunningverlening is hierbij cruciaal, maar in het pakket blijft dit beperkt tot PCI/PMI-projecten, infrastructuur en hernieuwbare energieprojecten. De industrie profiteert hier helaas niet van. Het pakket richt zich op opbouw van de voorziening, maar laat het stimuleren van vraag naar duurzame energie achterwege terwijl de vraag cruciaal is om de voorziening goed te laten functioneren. Hierdoor lijkt het infrastructuurpakket een gemiste kans voor de energie- en industrietransitie.”
“Het pakket geeft de Commissie de regie over één centraal scenario. Met de doelen als uitgangspunt voor het opstellen van één scenario doet deze aanpak onvoldoende recht aan de grote onzekerheden die bepalend zullen zijn voor het verloop van de energietransitie. De Commissie moet werken met meerdere, duidelijk van elkaar verschillende scenario’s, waarin de bepalende elementen voor cruciale keuzes expliciet worden meegenomen. Alleen dan kun je oplossingen ontwerpen die voor een breed spectrum van mogelijke toekomsten robuust zijn. Daar hoort ook een sterke betrokkenheid van representatieve stakeholders bij het scenarioproces bij. Zonder zo’n evenwichtige inbreng ontstaat het gevaar van wishful planning: plannen die mooi lijken, maar niet bestand zijn tegen de echte wereld. Daarnaast ontbreekt een helder Europees kader voor de afbouw en ombouw van het gasnet, terwijl partijen die nog lang afhankelijk zijn van het gasnetwerk perspectief moeten krijgen. Voor de afvang, opslag en hergebruik van CO2 is überhaupt geen aandacht. Zonder een integrale aanpak die de samenhang tussen elektriciteit, waterstof, CO2 én gas erkent, dreigen onnodig hoge kosten en bestaat het risico dat we het paard achter de wagen spannen.”
"Kortom: het Grids Package bevat elementen die welkom zijn – zoals een transparanter mechanisme voor grensoverschrijdende kostenverdeling – maar het mist niet alleen de bredere visie, maar vooral ook het concrete instrumentarium dat nodig is om energie- en industrietransitie in samenhang te sturen. Zonder die samenhang blijft de kans groot dat we alsnog het paard achter de wagen spannen.”
De Richtlijn en de Verordening zijn te vinden onderaan deze pagina.