De gasvoorziening is kwetsbaarder geworden. Met uitdagingen voor de betaalbaarheid en leveringszekerheid. Onderzoek laat zien dat de inzet van strategische kussengas reserves een optie kan zijn. Volgens VEMW een mooie aanzet voor een dialoog over de uitdagingen.
Aanleiding
Onze gasvoorziening is kwetsbaarder geworden door grote veranderingen in het aanbod, waarbij het Groningengasveld is gesloten, Russisch pijpleidingengas is vervangen door vloeibaar gas (LNG) uit de Verenigde Staten en Qatar, en de (seizoens)opslag van gas in ondergrondse bergingen commercieel niet zonder meer lucratief is. Aardgas is ook een drukmiddel geworden in geopolitieke conflicten met gevolgen voor zowel de betaalbaarheid als de leveringszekerheid.
In dat licht heeft Energie-Nederland een onderzoek laten uitvoeren door onderzoeksbureau CE-Delft en energie-expert Jilles van den Beukel naar de mogelijke inzet van kussengas in bestaande gasopslagen. Met de vraag of dit een slimme en betaalbare oplossing kan bieden in plaats van vergroting van de LNG-importcapaciteit, het opzetten van een nieuwe strategische gasreserve (fysieke noodvoorraden resp. middel om extreme prijspieken te dempen) en het afdwingen van verplichte vulgraden: kostbare processen die ook nog een marktverstorend kunnen zijn.
Leveringszekerheid en betaalbaarheid
Uit het onderzoek blijkt de kans op fysieke tekorten van gas extreem klein. Hoewel extreme scenario’s – zoals een wereldwijde LNG-boycot of een grootschalige aanslag op de gasinfrastructuur – niet volledig uit te sluiten zijn, blijven dit uitzonderlijke gebeurtenissen. Het aanleggen van omvangrijke noodvoorraden zou een kostbare verzekering zijn, waarvan het zeer de vraag is of die ooit nodig zal zijn. De kosten staan daarmee niet in verhouding tot het risico. Het inzetten van kussengas is daarentegen een relatief goedkope aanpak, die dekking biedt voor het onvoorstelbare zonder onnodige uitgaven.
Kussengasreserve
Kussengas is het gas dat permanent in een opslag moet blijven om voldoende druk te behouden. In heel Europa is meer permanent kussengas opgeslagen dan het gas dat jaarlijks in de zomer geïnjecteerd wordt en weer geproduceerd wordt in de winter. Normaal gesproken mag dit gas niet worden gewonnen, maar CE-Delft presenteert een voorstel waarin deze enorme hoeveelheid gas in noodsituaties kan dienen als strategische reserve. Basis: een noodwinningsvergunning, waarmee de minister in geval van nood kan besluiten om het gas tijdelijk beschikbaar te maken, rekening houdend met de veiligheid en het maatschappelijk belang, zoals het betaalbaar houden van energie.
Economisch voordeel
Het voordeel van kussengas boven nieuwe gasreserves aanleggen, is dat er geen nieuw gas aangekocht hoeft te worden. Hierdoor wordt de gasmarkt niet verder belast. In tegenstelling tot andere grote strategische gasreserves, die jaarlijks tientallen tot honderden miljoenen euro’s kosten, is kussengas al aanwezig in de opslag en kan het tegen beperkte kosten beschikbaar worden gesteld. Als de gasprijs tijdelijk hoog is, kan het gas worden verkocht waardoor de Europese gasprijs voor huishoudens en bedrijven daalt. En als de prijs na de crisis laag is, kan het weer voordelig worden aangevuld. Ook blijft de commerciële gasopslagcapaciteit behouden.
Strategie
De onderzoekers schatten in dat de beste strategie om de leveringszekerheid en betaalbaarheid van gas te borgen bestaat uit drie onderdelen: het waar mogelijk vertrouwen op marktwerking, het in stand houden van een relatief grote LNG importcapaciteit, en het opzetten van strategische inzet van kussengas. Die laatste vergemakkelijken ook het continueren van bestaande gasopslagen. Deze maatregelen zijn te prefereren boven het jaarlijks voorschrijven van verplichte vulgraden voor gasopslagen, prijsplafonds en een gezamenlijke inkoop van gas.
Algemeen directeur Hans Grünfeld van VEMW: “het inzetten van strategische kussengas reserves is een interessante optie voor zowel de betrouwbaarheid als de betaalbaarheid van de gasvoorziening in ons land. In 2022 is gebleken dat onze gasvoorziening zeer kwetsbaar is. Waarbij de gasmarkt overigens uitstekend heeft gewerkt om aanbod en vraag te kunnen blijven matchen, maar waarbij de betaalbaarheid een serieus probleem vormde. Gelet op de geopolitieke spanningen kan zo’n situatie zich opnieuw voordoen. Daar moeten we op voorbereid zijn. Met doeltreffende én doelmatige oplossingen. Welke maatregelen die kunnen bieden zal verder onderzocht moeten worden. Het onderzoek naar strategische kussengasreserves is een interessante bijdrage voor een dialoog tussen overheden en marktpartijen, zowel op nationaal als EU-niveau. Wij denken daar graag in mee.”
Bron: Energie-Nederland