Vandaag publiceren de landelijke en regionale netbeheerders elektriciteit en gas hun concept-investeringsplannen voor de periode 2026–2028. De gezamenlijke netbeheerders communiceren via Netbeheer Nederland dat er de komende jaren wederom een recordbedrag geïnvesteerd zal worden. Helaas betekent dat niet dat alle projecten worden gerealiseerd: bijna de helft van de projecten uit de huidige investeringsplannen heeft vertraging opgelopen, het zogenoemde maakbaarheidsgat.
Recordinvestering
De uitbreidingsopgave voor de netbeheerders elektriciteit is enorm. Zoals in het Interdepartementaal Beleidsonderzoek (IBO) Bekostiging Elektriciteitsinfrastructuur is uiteengezet, dient tussen 2024 en 2040 ongeveer 195 miljard euro te worden geïnvesteerd. In de periode 2026–2028 zullen de netbeheerders elektriciteit gemiddeld zo’n 15 miljard euro per jaar investeren. Deze enorme investeringen zijn niet voldoende om het toekomstige elektriciteitsgebruik te kunnen faciliteren; daarvoor is ook slimmer gebruik van het net nodig. Er wordt daarom ingezet op flexibiliteit en op duidelijke politieke keuzes over de toekomstige energiemix.
De opgave voor de netbeheerders gas is precies het tegenovergestelde. Door verduurzaming en elektrificatie neemt het gasverbruik in Nederland af, wat betekent dat ook de benuttingsgraad van het gasnet afneemt. Netbeheerders staan voor de ingewikkelde opgave om investeringskosten te beperken en tegelijkertijd de leveringskwaliteit te garanderen voor de resterende gasgebruikers.
Realisatie laat te wensen over
In de investeringsplannen voor 2024–2026 introduceerden de netbeheerders een nieuwe term: het maakbaarheidsgat. Dit is een fraai verzonnen term om simpelweg te zeggen dat het investeringsplan bij voorbaat al niet realistisch is en een deel van de investeringen niet tijdig zal worden uitgevoerd. In die plannen zou het maakbaarheidsgat oplopen tot 25%. Netbeheer Nederland maakte vandaag echter bekend dat dit percentage flink is gestegen: bij ongeveer 400 van de ruim 900 projecten uit de vorige investeringsplannen is sprake van vertraging. Wanneer bijna de helft van de projecten niet tijdig wordt gerealiseerd, rijst de vraag wat de waarde van deze plannen nog is voor netgebruikers.
Betrokkenheid en zekerheid voor netgebruikers cruciaal
Algemeen directeur Hans Grünfeld van VEMW: “Het is duidelijk dat het bij de netbeheerders, ondanks de onbetwistbare inzet, niet voortvarend genoeg gaat. Het proces rondom en de status van de investeringsplannen is op dit moment simpelweg te vrijblijvend. Als VEMW zien wij een grotere rol voor netgebruikers bij de vaststelling van scenario’s en het opstellen van de investeringsplannen. Daarnaast dient het investeringsplan leidend te zijn in de monitoring door de ACM, zodat de vrijblijvendheid verdwijnt.”
Grünfeld vervolgt: “Een maakbaarheidsgat hoort niet thuis in een investeringsplan dat de basis vormt voor het handelingsperspectief van Nederlandse aangeslotenen. Aangeslotenen zijn nu al de dupe van het feit dat er netcongestie bestaat; realistische planning en naleving daarvan is wel het minste dat netbeheerders hun aangeslotenen kunnen bieden.”