Komt voorzieningszekerheid gas in gevaar?
Gasprijzen gaan hoe dan ook door het dak
Komt de voorzieningszekerheid gas in gevaar door de oorlog in Oekraïne? Die vraag houdt steeds meer burgers en bedrijven bezig. Een eenduidig antwoord is niet te geven, al is het alleen maar door de snelle opeenvolging van berichten. Wat we wel weten is dat de gasprijs sinds medio 2021 historisch hoog is en die situatie houdt nog wel even aan.
Gasprijs
Waar de gasprijs het afgelopen najaar steeg tot historische hoogtes had dat te maken met een complex aan factoren, waarvan de verstoring van de supply chain door Covid en de snelle aantrekking van de economie en gasvraag lange tijd de belangrijkste waren.
In het najaar was het sentiment nog dat de gasbergingen minimaal gevuld waren dat in een koude winter tot voorzieningszekerheidsproblemen zouden kunnen leiden. Die koude winter is er niet gekomen, maar daarvoor in de plaats wel de oorlogsdreiging rond Oekraïne en vervolgens het binnenvallen van dat land. Waar we eerder dachten dat de gasprijs maar in beperkte mate beïnvloed werd door Rusland hebben we helaas moeten constateren dat Rusland gas inzet als politiek wapen. Ook deze gegevens leiden tot een prijsopdrijvend effect met actueel forwardprijzen tot 125 euro/MWh en intraday tot net boven de 125 euro/MWh. Dat prijsniveau in combinatie met een zeer gering prijsverschil tussen de spot- en termijnmarkt geeft aan dat dat we hier voorlopig nog mee te maken gaan hebben. ‘Een prijs met economische gevolgen die we bereid moeten zijn te betalen voor veiligheid en vrijheid’, aldus premier Rutte.
Gastekort
gasbergingen vóór die tijd voldoende gevuld, ondanks de hoge marktprijzen? Wat als onverhoopt de levering van Russisch gas, nu zijnde zo’n 35-40 procent van het verbruik in Europa, 30 procent in Duitsland en 15-20 procent in Nederland, stokt?
In Nederland hebben we sinds 2019 een Bescherm- en Herstelplan Gas, gebaseerd op een Europese Security of Supply verordening (2017). In eerste instantie zal de markt op een gastekort reageren met een gasprijs die nog verder zal stijgen. Vooral bedrijven worden getroffen door die hoge prijs. In een aantal bedrijfstakken zal dan de productie verminderd worden omdat het tegen die hoge inkoopprijzen voor gas niet meer loont om bijvoorbeeld kunstmest te produceren. Ook huishoudens zullen minder gas gaan gebruiken door de prijs en in een volgende stap aangespoord worden door de overheid om de thermostaat een graadje lager te zetten. Naast het dalende aanbod zal dus ook de vraag afnemen. Nieuw aanbod van met name vloeibaar gas (LNG) uit bijvoorbeeld de VS en Qatar zal het gat moeten opvullen, maar dat zal zeker voor een koude winterdag niet voldoende zijn om de vraag te dekken. Gate terminal in Rotterdam-Europoort kan maximaal 12 mrd m3 (bcm) gas per jaar ontvangen op een binnenlands verbruik van 38-40 bcm. De overheid zal in een situatie van een gastekort stapsgewijs inzetten op een verdere vraagreductie om vitale voorzieningen overeind te kunnen houden. Met niet-marktgebaseerde maatregelen in een noodsituatie.
Ingrijpen
In een noodsituatie zouden individuele grootverbruikers dan op afroep of aanwijzing hun gasvraag terug moeten regelen of zelfs afschakelen. Op dit moment loopt een onderzoek hoe dat in de praktijk adequaat geregeld moet worden en wat dat dan oplevert om de gasbalans weer te herstellen.
Daarnaast zou het Groningenveld weer in productie genomen kunnen worden. Dat kan snel omdat het nog in een waakvlammodus staat. Het is echter de vraag of er een politieke bereidwilligheid is om van deze mogelijkheid gebruik te maken.
Advies
Algemeen directeur Hans Grünfeld van VEMW: “We beschikken natuurlijk niet over een glazen bol en kunnen dus geen voorspellingen doen over wat ons te wachten staat. Bovendien ontwikkelt de situatie zich razendsnel. Wij volgen de ontwikkelingen op dagbasis en soms zelfs uurbasis en proberen onze leden zo goed mogelijk geïnformeerd te houden over de zaken die hun bedrijfsvoering raken. Dit geldt zowel ten aanzien van de oorlog in Oekraïne, de gasleveringen uit Rusland, als ook de gasprijzen en eventuele maatregelen die afgekondigd kunnen gaan worden.”
VEMW, 28 februari 2022