Ondanks historisch hoge gasprijzen vooralsnog geen aanwijzingen van marktfalen
Accepteren periodes met hogere en volatielere gasprijzen?
Er is sprake van een veerkrachtige Europese gasmarkt, met een zeer grote prijsconvergentie tussen de Europese gashubs. Ondanks de historisch hoge gasprijzen lijkt er geen sprake te zijn van marktfalen. De ontwikkelingen verdienen alertheid m.b.t. de leveringszekerheid, maar die is vooralsnog niet in het geding. Dat zijn de belangrijkste conclusies uit een eerste analyse van ACER, gepresenteerd door Dennis Hesseling (ACER) voor een groep VEMW-leden.
Gasmarkt
Dennis Hesseling, hoofd gasmarkt en -voorziening bij de Europese toezichthouder ACER, heeft met zijn team een eerste onderzoek gedaan naar de mogelijke tijdelijke en/of structurele oorzaken van de historisch hoge gasprijzen. Met als voorlopige conclusie dat er sprake is van een veerkrachtige markt, met een zeer grote prijsconvergentie tussen de Europese gashubs. Dat is onder meer een gevolg van een vrije verhandelbaarheid van gas tussen marktgebieden zonder grote infrastructurele knelpunten zoals beschikbaarheid van voldoende transportcapaciteit op de grenzen. ACER stelt wel vast dat de inkoopvolumina steeds volatieler worden, en dat onder meer de geringe zomer-winter-prijsspread ervoor gezorgd heeft dat gasvoorraden minder zijn aangevuld in de zomer. De prijssignalen werken wel, maar er komt helaas te weinig vloeibaar aardgas (LNG) naar Europa door de vraagdruk vanuit Azië, waar men hogere gasprijzen betaalt. Vooralsnog zijn er geen aanwijzingen die duiden op een marktfalen. Dat doet niks af aan het feit dat de huidige marktuitkomsten de gasverbruikers onwelgevallig zijn en hun dagelijkse bedrijfsvoering frustreren en soms zelfs belemmeren. Een collectieve inkoop van gas om te komen tot lagere gasprijzen is volgens 60 procent van de eindverbruikers geen route waarvan een positieve bijdrage kan worden verwacht. Hesseling verwacht dat overigens evenmin.
Leveringszekerheid
ACER concludeert dat de gasvoorziening op dit moment meer geraakt wordt door de hoge en volatiele prijzen dan dat er sprake is van een gastekort en bijgevolg een leveringszekerheidsprobleem. Slechts een op de vijf eindverbruikers schat in dat de leveringszekerheid in gevaar komt. Wel is er een zekere dreiging van schaarste door de gemiddeld lage vullingsgraad van gasbergingen. In Nederland geldt dat vooral de bergingen met hoogcalorisch gas.
Ingrijpen?
Uit de analyse van ACER kan worden geconcludeerd dat de gasmarkt veerkrachtig is en grote voordelen heeft opgeleverd voor gasverbruikers over de afgelopen 15 jaar. Met het huidige, historisch hoge prijsniveau moet een evenwicht gevonden worden tussen efficiëntie en soepelheid van de marktwerking en verzekeringsmechanismen om prijsschokken te dempen. Wat daarbij overwogen zou kunnen worden is regulering toe te passen op gasopslag zoals we dat ook kennen voor het gastransport, om te voorkomen dat een dominante partij capaciteit in een gasopslag reserveert om de toegang voor andere spelers te blokkeren, zogenaamde ‘hoarding’. Het dwingend opleggen van een minimum opslagvulling lijkt vooralsnog niet doelmatig te zijn omdat tegenover deze opslag (zekerstelling) ondoelmatige kosten (prijskaartje) staan. Het aantrekken van vloeibaar gas (LNG) op de wereldmarkt is een alternatief, met dien verstande dat deze gasbron anders dan pijpleidingengas schoksgewijs beschikbaar komt met een zekere tijdsvertraging. Dat impliceert dat we bereid moeten zijn om periodes met hogere en volatielere prijzen mee te nemen. Dat kan ook een vraagverandering teweegbrengen, wanneer afnemers als reactie daarop demand side response (DSR) maatregelen nemen.
ACER zal in april 2022 met een tweede rapport komen gericht op het ontwerp van de elektriciteitsmarkt, dat op basis van de analyse zal aangeven wat mogelijke maatregelen zouden kunnen zijn om ongewenste ontwikkelingen te mitigeren, wanneer die niet het gevolg zijn van normale vraag-aanbodverhoudingen.
VEMW, 2 februari 2022